Внимание! Урок находится на стадии проверки!
А теперь давайте попробуем сказать: «В то время, когда пошел дождь, Ахмет и Айше гуляли по Москве».
Логично было бы предположить так:
“Yağmur yağmaya başladığı zaman, Ahmet ve Ayşe Moskova’yı gezdiler”.
Вроде все честно, но в переводе на русский это предложение означает следующее: «В то время, когда пошел дождь, Ахмет и Айше прогулялись по Москве». Не совсем то, что надо, верно?
Дело в том, что до этого момента мы изучали исключительно Basit zamanlar (простые времена). Кроме времен простых, в Турецком языке существуют еще и Bileşik zamanlar (составные времена). Только не надо паники. Не так страшен черт, как его малюют. Давайте посмотрим, как правильно перевести наше предложение:
“Yağmur yağmaya başladığı zaman, Ahmet ve Ayşe Moskova’yı geziyordular”
Мы видим аффикс настоящего времени и аффикс прошедшего времени в одном глаголе! А период действия в прошедшем времени "удлиннился". Это и есть составное время.
Правило очень простое:
Аффиксы прошедшего времени как di’li так и mişli могут единовременно применяться со всеми остальными наклонениями.
Применение составного времени с аффиксами di’li geçmiş zaman называется, Hikaye bileşik zamanı или hikaye kipi (составная повествовательная форма) – Как и прежде, применяется тогда, когда речь идет о событиях свидетелем которых стал говорящий.
Применение составного времени с аффиксами mişli geçmiş zaman называется, Rivayet bileşik zamanı или rivayet kipi (составная пересказанная форма) – Соответственно применяется тогда, когда речь идет об услышанных событиях, свидетелем которых говорящий не был.
Кроме аффиксов прошедшего времени так же, единовременно с другими наклонениями может применяться аффикс условного наклонения, называется такой прием, Şart bileşik zamanı (составная условная форма).
Шутки в сторону господа, переходим к, пожалуй, самой сложной теме турецкого языка. Могу успокоить Вас только тем что, составные времена логичны, так же как и простые. Наибольшую сложность для Вас, могут составить значения слов в составных временах. Они поменяются, да еще как! Постарайтесь понимать глаголы в составном времени, не переводя их на русский. Многие из них не переводятся одним словом. Давайте попробуем выразить в таблицах вышесказанное.
Hikaye bileşik zamanı
| Fiil (глагол) |
Herhangi bir kip eki (аффикс одного из наклонений) |
Hikaye kipi eki (аффикс прошедшего увиденного времени) |
Kişilik eki (личностный аффикс) |
| ОГ | Şimdiki zaman ekleri -ı,i,u,ü-yor Gelecek zaman ekleri -acak, ecek Di'li geçmiş zaman -dı, di, du, dü Mişli geçmiş zaman -mış,miş,muş,müş Geniş zaman -a,e,ı,i,u,ü-r Şart kipi -sa,se İstek kipi ekleri -a,e Gereklilik kipi -malı,meli Emir kipi ekleri -sın,sin* |
(-y)** -dı, -di, -du, -dü, -tı, -ti, -tu, -tü | Ben -m Sen -n O - Biz -k Siz -nız,-niz,-nuz,-nüz Onlar -lar,-ler*** |
* Только для форм в третьем лице.
**В случаях, когда "Hikaye kipi eki" приставляется к гласной.
*** Имейте в виду то, что в некоторых случаях aффикс "lar" может ставиться как после, так и между аффиксов наклонения.
Rivayet bileşik zamanı
| Fiil (глагол) |
Herhangi bir kip eki (аффикс одного из наклонений) |
Rivayet kipi eki (аффикс прошедшего увиденного времени) |
Kişilik eki (личностный аффикс) |
| ОГ | Şimdiki zaman ekleri -ı,i,u,ü-yor Gelecek zaman ekleri -acak,ecek Di'li geçmiş zaman -dı,di,du,dü Mişli geçmiş zaman -mış,miş,muş,müş Geniş zaman -a,e,ı,i,u,ü-r Şart kipi -sa, se İstek kipi ekleri -a,e Gereklilik kipi -malı,meli Emir kipi ekleri -sın,sin * |
(-y)** -mış, -miş, -muş, -müş | Ben -ım,im,um,üm Sen -sın,sin,sun,sün O - Biz -iz,ız,uz,üz Siz -sınız,siniz,sunuz,sünüz Onlar -lar,-ler*** |
* Только для форм в третьем лице.
**В случаях, когда "Rivayet kipi eki" приставляется к гласной.
*** Имейте в виду то, что в некоторых случаях aффикс "lar" может ставиться как после, так и между аффиксов наклонения.
Şart bileşik zamanı
| Fiil (глагол) |
Herhangi bir kip eki (аффикс одного из наклонений) |
Şart kipi eki (аффикс условного наклониния) |
Kişilik eki (личностный аффикс) |
| ОГ | Şimdiki zaman ekleri -ı,i,u,ü-yor Gelecek zaman ekleri -acak,ecek Di'li geçmiş zaman -dı, di, du, dü Mişli geçmiş zaman -mış,miş,muş,müş Geniş zaman -a,e,ı,i,u,ü-r Şart kipi -sa,se İstek kipi ekleri -a,e Gereklilik kipi -malı,meli Emir kipi ekleri -sın,sin |
(-y)** -sa, -se |
Ben -m Sen -n O - Biz -k Siz -nız,-niz Onlar -lar,-ler*** |
**В случаях, когда "Şart kipi eki" приставляется к гласной.
*** Имейте в виду то, что в некоторых случаях aффикс "lar" может ставиться как после, так и между аффиксов наклонения.
А теперь давайте взглянем на сводную таблицу составных времен (если есть возможность распечатайте данную таблицу). Для наглядности впишем в нее следующий глагол:
Кoşmak
| Zaman, kip / Kip | Hikaye | Rivayet | Şart | |||
| Şimdiki zaman | Ben | koşuyordum |
Ben | koşuyormuşum |
Ben | koşuyorsam |
| Sen | koşuyordun | Sen | koşuyormuşsun | Sen | koşuyorsan | |
| O | koşuyordu | O | koşuyormuş | O | koşuyorsa | |
| Biz | koşuyorduk | Biz |
koşuyormuşuz | Biz |
koşuyorsak | |
| Siz | koşuyordunuz | Siz |
koşuyormuşsunuz | Siz |
koşuyorsanız | |
| Onlar | koşuyorlardı | Onlar |
koşuyorlarmış | Onlar |
koşuyorlarsa | |
| Gelecek zaman | Ben | koşacaktım |
Ben | koşacakmışım |
Ben | koşacaksam |
| Sen | koşacaktın | Sen | koşacakmışsın | Sen | koşacaksan | |
| O | koşacaktı | O | koşacakmış | O | koşacaksa | |
| Biz |
koşacaktık | Biz |
koşacakmışız | Biz |
koşacaksak | |
| Siz |
koşacaktınız | Siz |
koşacakmışsınız | Siz |
koşacaksanız | |
| Onlar |
koşacaklardı | Onlar |
koşacaklarmış | Onlar |
koşacaklarsa | |
| Di'li geçmiş zaman | Ben | - |
Ben | - |
Ben | koştuysam |
| Sen | - | Sen | - | Sen | koştuysan | |
| O | - | O | - | O | koştuysa | |
| Biz |
- | Biz |
- | Biz |
koştuysak | |
| Siz |
- | Siz |
- | Siz |
koştuysanız | |
| Onlar |
- | Onlar |
- | Onlar |
koştuysalar | |
| Mişli geçmiş zaman | Ben | koşmuştum | Ben | koşmuşmuşum |
Ben | koşmuşsam |
| Sen | koşmuştun | Sen | koşmuşmuşsun | Sen | koşmuşsan | |
| O | koşmuştu | O | koşmuşmuş | O | koşmuşsa | |
| Biz |
koşmuştuk | Biz |
koşmuşmuşuz | Biz |
koşmuşsak | |
| Siz |
koşmuştunuz | Siz |
koşmuşmuşsunuz | Siz |
koşmuşsanız | |
| Onlar |
koşmuşlardı | Onlar |
koşmuşlarmış | Onlar |
koşmuşlarsa | |
| Geniş zaman | Ben | koşardım |
Ben | koşarmışım |
Ben | koşarsam |
| Sen | koşardın | Sen | koşarmışsın | Sen | koşarsan | |
| O | koşardı | O | koşarmış | O | koşarsa | |
| Biz |
koşardık | Biz |
koşarmışız | Biz |
koşarsak | |
| Siz |
koşardınız | Siz |
koşarmışsınız | Siz |
koşarsanız | |
| Onlar |
koşarlardı | Onlar |
koşarlarmış | Onlar |
koşarlarsa | |
| Şart kipi | Ben | koşsaydım |
Ben | koşsaymışım |
Ben | - |
| Sen | koşsaydın | Sen | koşsaymışsın | Sen | - | |
| O |
koşsaydı | O |
koşsaymış | O |
- | |
| Biz |
koşsaydık | Biz |
koşsaymışız | Biz |
- | |
| Siz |
koşsaydınız | Siz |
koşsaymışsınız | Siz |
- | |
| Onlar |
koşsaydılar | Onlar |
koşsaymışlar | Onlar |
- | |
| İstek kipi | Ben | koşaydım |
Ben |
koşaymışım | Ben | - |
| Sen | koşaydın | Sen | koşaymışsın | Sen | - | |
| O |
koşaydı | O |
koşaymış | O |
- | |
| Biz |
koşaydık | Biz |
koşaymışız | Biz |
- | |
| Siz |
koşaydınız | Siz |
koşaymışsınız | Siz |
- | |
| Onlar |
koşaydılar | Onlar |
koşaymışlar | Onlar |
- | |
| Gereklilik kipi | Ben | koşmalıydım |
Ben | koşmalıymışım |
Ben | koşmalıysam |
| Sen | koşmalıydın |
Sen | koşmalıymışsın |
Sen | koşmalıysan | |
| O |
koşmalıydı | O |
koşmalıymış | O |
koşmalıysa | |
| Biz |
koşmalıydık | Biz |
koşmalıymışız | Biz |
koşmalıysak | |
| Siz |
koşmalıydınız | Siz |
koşmalıymışsınız | Siz |
koşmalıysanız | |
| Onlar |
koşmalıydılar | Onlar |
koşmalıymışlar | Onlar |
koşmalıysalar | |
| Emir kipi |
Ben | - |
Ben | - |
Ben | - |
| Sen | - |
Sen | - |
Sen | - |
|
| O |
koşsundu |
O |
koşsunmuş |
O |
- |
|
| Biz |
- |
Biz |
- |
Biz |
- |
|
| Siz |
- |
Siz |
- |
Siz |
- |
|
| Onlar |
koşsunlardı |
Onlar |
koşsunlarmış |
Onlar |
- |
|
Ниже мы рассмотрим несколько самых используемых составных времен.
Şimdiki zaman
Şimdiki zaman, hikaye kipi
Применение: Hatırlıyormusun, nasıl Moskovayı geziyorduk? Помнишь, как мы гуляли по Москве?
ОГ-Основа глагола
| Zamir |
Olumlu (Положительная форма) |
Olumsuz (Отрицательная форма) |
Olumlu soru (Положительный вопрос) |
Olumsuz soru (Отрицательный вопрос) |
| Ben |
ОГ-yor-du-m |
ОГ-mı,mi,mu,mü-yor-du-m | ОГ-yor-du-m mu? | ОГ-mı,mi,mu,mü-yor-du-m mu? |
| Sen | ОГ-yor-du-n | ОГ-mı,mi,mu,mü-yor-du-n | ОГ-yor-du-n mu? | ОГ-mı,mi,mu,mü-yor-du-n mu? |
| O | ОГ-yor-du | ОГ-mı,mi,mu,mü-yor-du | ОГ-yor-du mu? | ОГ-mı,mi,mu,mü-yor-du mu? |
| Biz |
ОГ-yor-du-k | ОГ-mı,mi,mu,mü-yor-du-k | ОГ-yor-du-k mu? | ОГ-mı,mi,mu,mü-yor-du-k mu? |
| Siz | ОГ-yor-du-nuz | ОГ-mı,mi,mu,mü-yor-du-nuz | ОГ-yor-du-nuz mu? | ОГ-mı,mi,mu,mü-yor-du-k mu? |
| Onlar | ОГ-yor-du-lar | ОГ-mı,mi,mu,mü-yor-du-lar | ОГ-yor-du-lar mı? |
ОГ-mı,mi,mu,mü-yor-du-lar mı? |
Şimdiki zaman, rivayet kipi
Применение: Arkadaşlarım söyledi, benimle görüşmek istiyormuşsun. Друзья сказали, что ты ищешь встречи со мной.
| Zamir |
Olumlu (Положительная форма) |
Olumsuz (Отрицательная форма) |
Olumlu soru (Положительный вопрос) |
Olumsuz soru (Отрицательный вопрос) |
| Ben |
ОГ-yor-muş-um | ОГ-mı,mi,mu,mü-yor-muş-um | ОГ-yor-muş mu-y-um? | ОГ-mı,mi,mu,mü-yor-muş mu-y-um? |
| Sen | ОГ-yor-muş-sun | ОГ-mı,mi,mu,mü-yor-muş-sun | ОГ-yor-muş mu-sun? | ОГ-mı,mi,mu,mü-yor-muş mu-sun? |
| O | ОГ-yor-muş | ОГ-mı,mi,mu,mü-yor-muş | ОГ-yor-muş mu? | ОГ-mı,mi,mu,mü-yor-muş mu? |
| Biz |
ОГ-yor-muş-uz | ОГ-mı,mi,mu,mü-yor-muş-uz | ОГ-yor-muş mu-y-uz? | ОГ-mı,mi,mu,mü-yor-muş mu-y-uz? |
| Siz | ОГ-yor-muş-sunuz | ОГ-mı,mi,mu,mü-yor-muş-sunuz | ОГ-yor-muş mu-sunuz? | ОГ-mı,mi,mu,mü-yor-muş mu-sunuz? |
| Onlar | ОГ-yor-muş-lar | ОГ-mı,mi,mu,mü-yor-muş-lar | ОГ-yor-muş-lar mı? |
ОГ-mı,mi,mu,mü-yor-muş-lar mı? |
Gelecek zaman
Gelecek zaman, hikaye kipi
Применение: Taşkente Ağustosta gidecektik, ama gidemedik. Мы должны были полететь в Ташкент в августе, но не смогли.
| Zamir |
Olumlu (Положительная форма) |
Olumsuz (Отрицательная форма) |
Olumlu soru (Положительный вопрос) |
Olumsuz soru (Отрицательный вопрос) |
| Ben |
ОГ-acak,ecek-tı,ti-m |
ОГ-ma,me-y-acağ,eceğ-tı,ti-m | ОГ-acak,ecek mı(mi)-y-dı,di-m? | ОГ-ma,me-y-acak,ecek mı(mi)-y-dı,di-m? |
| Sen | ОГ-acak,ecek-tı,ti-n | ОГ-ma,me-y-acak,ecek-tı,ti-n | ОГ-acak,ecek mı(mi)-y-dı,di -n? | ОГ-ma,me-y-acak,ecek mı(mi)-y-dı,di -n? |
| O | ОГ-acak,ecek-tı,ti | ОГ-ma,me-y-acak,ecek-tı,ti | ОГ-acak,ecek mı(mi)-y-dı,di? | ОГ-ma,me-y-acak,ecek mı(mi)-y-dı,di? |
| Biz |
ОГ-acak,ecek-tı,ti-k | ОГ-ma,me-y-acak,ecek-tı,ti-k | ОГ-acak,ecek mı(mi)-y-dı,di-k? | ОГ-ma,me-y-acak,ecek mı(mi)-y-dı,di-k? |
| Siz | ОГ-acak,ecek-tı,ti-niz | ОГ-ma,me-y-acak,ecek-tı,ti-niz | ОГ-acak,ecek mı(mi)-y-dı,di-nız,niz? | ОГ-ma,me-y-acak,ecek mı(mi)-y-dı,di-nız,niz? |
| Onlar | ОГ-acak,ecek-tı,ti-lar(ler) | ОГ-ma,me-y-acak,ecek-tı,ti-lar(ler) | ОГ-acak,ecek-lar(ler) mı(mi)-y-dı,di? |
ОГ-ma,me-y-acak,ecek-lar(ler) mı(mi)-y-dı,di? |
Gelecek zaman, rivayet kipi
Применение: Bana ne dedi biliyormusun? Tatile kiderken kedisini bana bırakacakmış. Знаешь что она мне сказала? Что оставит свою кошку у меня на время отпуска.
| Zamir |
Olumlu (Положительная форма) |
Olumsuz (Отрицательная форма) |
Olumlu soru (Положительный вопрос) |
Olumsuz soru (Отрицательный вопрос) |
| Ben |
ОГ-acak,ecek-mış,miş-ım(im) | ОГ-ma,me-y-acak,ecek-mış,miş-ım(im) | ОГ-acak,ecek-mış,miş mı(mi)-y-ım(im)? | ОГ-ma,me-y-acak,ecek-mış,miş mı(mi)-y-ım(im)? |
| Sen | ОГ-acak-ecek-mış,miş-sın(sin) | ОГ-ma,me-y-acak,ecek-mış,miş-sın(sin) | ОГ-acak,ecek-mış,miş mı(mi) -sın(sin)? | ОГ-ma,me-y-acak,ecek -mış,miş mı(mi)-sın(sin)? |
| O | ОГ-acak,ecek-mış,miş | ОГ-ma,me-y-acak,ecek-mış,miş | ОГ-acak,ecek-mış,miş mı(mi)? | ОГ-ma,me-y-acak,ecek-mış,miş mı(mi)? |
| Biz |
ОГ-acak,ecek-mış,miş-ız(iz) | ОГ-ma,me-y-acağ,eceğ-mış,miş-ız(iz) | ОГ-acak,ecek-mış,miş mı(mi)-y-ız(iz)? | ОГ-ma,me-y-acak,ecek-mış,miş mı(mi)-y-ız(iz)? |
| Siz | ОГ-acak,ecek-mış,miş-sınız(siniz) | ОГ-ma,me-y-acak,ecek-mış,miş-sınız(siniz) | ОГ-acak,ecek-mış,miş mı(mi)-sınız(siniz)? | ОГ-ma,me-y-acak,ecek-mış,miş mı(mi)-sınız(siniz)? |
| Onlar | ОГ-acak,ecek-mış,miş-lar(ler) | ОГ-ma,me-y-acak,ecek-mış,miş-lar(ler) | ОГ-acak,ecek-mış,miş-lar(ler) mı(mi)? |
ОГ-ma,me-y-acak,ecek-mış,miş-lar(ler) mı(mi)? |
Geçmiş zaman
В прошедшем времени аффиксы mış+dı могут применяться единовременно!
Mişli geçmiş zaman, hikaye kipi
Применение: Beni sevdiğini zannetmiştim. Я думал она меня любит.
| Zamir |
Olumlu (Положительная форма) |
Olumsuz (Отрицательная форма) |
Olumlu soru (Положительный вопрос) |
Olumsuz soru (Отрицательный вопрос) |
| Ben |
ОГ-mış,miş,muş,müş-tı,ti,tu,tü-m | ОГ-ma,me-mış,miş-tı,ti-m | ОГ-mış,miş,muş,müş mı,mi,mu,mü-y-dı,di,du,dü-m? | ОГ-ma,me-mış,miş mı,mi-y-dı,di-m? |
| Sen | ОГ-mış,miş,muş,müş-tı,ti,tu,tü-n | ОГ-ma,me-mış,miş-tı,ti-n | ОГ-mış,miş,muş,müş mı,mi,mu,mü-y-dı,di,du,dü-n? | ОГ-ma,me-mış,miş mı,mi-y-dı,di-n? |
| O | ОГ-mış,miş,muş,müş-tı,ti,tu,tü | ОГ-ma,me-mış,miş-tı,ti | ОГ-mış,miş,muş,müş mı,mi,mu,mü-y-dı,di,du,dü? | ОГ-ma,me-mış,miş mı,mi-y-dı,di? |
| Biz |
ОГ-mış,miş,muş,müş-tı,ti,tu,tü-k | ОГ-ma,me-mış,miş-tı,ti-k | ОГ-mış,miş,muş,müş mı,mi,mu,mü-y-dı,di,du,dü-k? | ОГ-ma,me-mış,miş mı,mi-y-dı,di-k? |
| Siz | ОГ-mış,miş,muş,müş-tı,ti,tu,tü-nız,niz,nuz,nüz | ОГ-ma,me-mış,miş-tı,ti-nız,niz | ОГ-mış,miş,muş,müş mı,mi,mu,mü-y-dı,di,du,dü-nız,niz,nuz,nüz? | ОГ-ma,me-mış,miş mı,mi-y-dı,di-ınız,iniz? |
| Onlar | ОГ-mış,miş,muş,müş-tı,ti,tu,tü-lar,-ler | ОГ-ma,me-mış,miş-tı,ti-lar,-ler | ОГ-mış,miş,muş,müş mı,mi,mu,mü-y-dı,di,du,dü-lar,-ler? |
ОГ-ma,me-mış,miş mı,mi-y-dı,di-lar,-ler? |
Думаю, пока этого будет достаточно. Многие из составных времен, в турецком языке применяются редко, а то и вовсе не применяются, не забывайте об этом. Поэтому данный затянувшийся и довольно сложный урок, я на этом завершаю.
Задание будет следующим: Впишите глаголы konuşmak и bağlamak в сводную таблицу составных времен, а главное попытаться использовать один из глаголов в предложении. Для того чтобы понять его значение.
